Om de Vrijheid: het Liberaal manifest van de VVD
"'De vrijheid bestaat erin te mogen doen wat de rechten van een ander geen schade toebrengt’, aldus artikel 4 van de Verklaring van de Rechten van de
Mens en de Burger uit 1789. Dit is de kern van de Verlichting, de kern van het Liberalisme. Liberalen verwerpen alle beperkingen die het individu beletten
zich geestelijk en materieel te ontwikkelen voorzover het daarmee niet de vrijheid en het geluk van de medemens aantast. Liberalen richten zich met volle
overtuiging op het individu, maar niet zonder een beroep te doen op wederzijdse verplichtingen van burgers. We zijn vrij in verantwoordelijkheid. Het liberalisme gelooft in mensen."
– Jan van Zanen, september 2005.
Enkele kernpunten uit het liberaal manifest
Alle westerse democratieën, inclusief de onze, verkeren in een legitimiteitscrises. De belangrijkste oorzaak is dat de afstand tussen hoe macht formeel moet worden uitgeoefend en hoe het er in de praktijk aan toe gaat steeds groter is geworden. De politieke macht, de staat, is gefragmenteerd. Dat heeft twee, voor de democratie desastreuze, gevolgen gehad. In de eerste plaats leidt versnippering van macht tot verlies aan samenhang in de publieke
besluitvorming en daarmee tot verlies aan macht. In de tweede plaats is versnipperde besluitvorming over publieke zaken ondoorzichtig. Vandaar dat het
vertrouwen van de burger in de overheid sterk is afgenomen.
De burger wil goed gerepresenteerd en goed bestuurd worden. Hij wil niet overal over meepraten, maar moet wel weten dat de zaken goed geregeld zijn, dat hij niet belazerd wordt en dat bestuurders zich naar behoren verantwoorden.
De VVD bepleit een versterking van zowel de wetgevende en controlerende macht als van de uitvoerende macht. Invoering van de gekozen minister-president kan de uitvoerende macht versterken. Het parlement kan worden versterkt door een nieuwe en realistischere omgang met ministeriele verantwoordelijkheid. Er moet duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen verantwoordelijkheid en verantwoording afleggen. Het zwaartepunt van de
ministeriële verantwoordelijkheid moet komen te liggen bij het laatste.
Huisvesting, onderwijs, veiligheid, sociale voorzieningen, welzijnszorg, openbaar vervoer, cultuur, sport – stuk voor stuk onderwerpen waarover het gemeentebestuur verantwoording aflegt in de lokale democratie. De opkomst bij gemeenteraadsverkiezingen wekt de indruk dat kiezers die invloed miskennen. De overdadige bemoeienis van de rijks- en provinciale overheden met lokaal beleid moet worden bestreden. De bijl moet in de sturings- en prestatiebureaucratie.
De eerste verantwoordelijkheid voor het materiele welzijn ligt bij het individu zelf. Particulier initiatief, zelfredzaamheid, ondernemingszin en bereidheid de handen uit de mouwen te steken zijn volstrekt normale en in principe voor iedereen toegankelijke voorwaarden voor een vrij leven.
Sociale rechtvaardigheid is een van de leidende beginselen van het liberalisme. Het individu dat de volledige verantwoordelijkheid van zijn eigen gedrag neemt, is bij uitstek in staat om samen te leven, want hij weet dat hij rekening moet houden met het welzijn van anderen. Het zelfredzame, vrij individu is niet alleen met zichzelf bezig. Individuele vrijheid betekent geen normloosheid of egoïsme, maar is de voorwaarde voor moreel handelen. De liberale samenleving is een samenleving van vrije individuen. Zo’n samenleving wordt gekenmerkt door betrokkenheid. Individualisme is geen onverschilligheid. Het is ook de bereidheid om in sociale verbanden te opereren en bij te dragen aan het ontstaan van sociale cohesie. Sociale rechtvaardigheid, verantwoordelijkheid, pluriformiteit en de daarmee samenhangende nieuwsgierigheid naar wat anderen beweegt, bieden uitstekende kaders voor een zinvolle en inspirerende samenleving.
Wil de rol van de partij worden versterkt, dan moet de aantrekkelijkheid van het partijlidmaatschap en daartoe de betrokkenheid van de partijleden worden vergroot. Alles staat of valt met een open debatcultuur, waarin publieke gedachtewisselingen worden aangemoedigd en een debatcultuur de toon zet. Het is in het belang van de VVD om met activiteiten die gericht zijn op het betrekken van niet-leden en maatschappelijke organisaties het draagvlak van de VVD te vergroten.